અકાળ મૃત્યુ શું છે ? : અકાળે મૃત્યુ પામેલાનું શ્રાદ્ધ-તર્પણ નહીં કરો, તો પરિવાર દુઃખી થઈ જશે, કેવી રીતે કરવું અકાળ મૃત્યુ પામેલાનું શ્રાદ્ધ ?

અકાળ મૃત્યુ કોને કહેવાય ? કયા પ્રકારનું મૃત્યુ સૌથી ઘૃણાસ્પદ ગણાય ?

વ્યક્તિના જન્મ અને મૃત્યુનો સમય નિશ્ચિત છે. પરંતુ ઘણી વખત વ્યક્તિ ખૂબ નાની ઉંમરે ગુજરી જાય છે. 

ત્યારે ઘણા લોકો ખૂબ જ પીડાદાયક મૃત્યુ પામે છે. મહાપુરાણ ગણાતા ગરુડ પુરાણમાં મૃત્યુ અને અકાળ મૃત્યુ અથવા અકાળ મૃત્યુ વિશે વિગતવાર વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. 

આજે આપણે ગરુડપુરાણ દ્વારા જાણીએ કે શું અકાળ મૃત્યુ અને અકાળ મૃત્યુ અલગ છે અને કયા પ્રકારનું મૃત્યુ આત્માને પીડા આપે છે.

જીવન અને મૃત્યુ

સામાન્ય રીતે માણસની સરેરાશ ઉંમર 60 થી 70 વર્ષની હોય છે, પરંતુ કેટલાક લોકો 90-100 સુધી જીવે છે તો કેટલાક લોકો ખૂબ નાની ઉંમરમાં જ દુનિયાને અલવિદા કહી દે છે. 

માનવ જીવનને વ્યાપક રીતે 4 તબક્કામાં વહેંચવામાં આવે છે, બાલ્યાવસ્થા, કિશોરાવસ્થા, પુખ્તાવસ્થા અને વૃદ્ધાવસ્થા. પરંતુ ઘણા લોકો તેમના જીવનના બીજા કે ત્રીજા તબક્કામાં આ દુનિયામાંથી વિદાય લે છે. 

આવા મૃત્યુને અકાળ મૃત્યુ કહેવાય છે. પરંતુ જો કોઈ વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી, તેનો આત્મા મૃત્યુ પછીના જીવનમાં ભટકતો રહે છે અને તે જીવન પૂર્ણ કરવાની રાહ જોતો રહે છે, તો તેને અકાળ મૃત્યુ કહેવામાં આવે છે.

મૃત્યુ અને અકાળ મૃત્યુ વચ્ચેનો તફાવત

ગરુડપુરાણ અનુસાર, વ્યક્તિના જીવનના સાત નિશ્ચિત ચક્ર હોય છે. આ ચક્ર પૂર્ણ કર્યા પછી જે વ્યક્તિ મૃત્યુ પામે છે તે મોક્ષને પ્રાપ્ત કરે છે અને જે આ ચક્ર પૂર્ણ કરતું નથી તે અકાળ મૃત્યુ પામે છે. આવા લોકોની આત્માને અનેક પ્રકારની તકલીફો સહન કરવી પડે છે.

અકાળ મૃત્યુ શું છે ?

શરીર છોડ્યા પછી પણ જો આત્મા આ સંસાર છોડતો નથી અથવા નવા શરીરમાં પ્રવેશતો નથી અને જીવનકાળ પૂર્ણ કરવાની રાહ જુએ છે તો આવા મૃત્યુને અકાળ મૃત્યુ કહેવાય છે. 

આવા મૃત્યુ પાછળ ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો કોઈ વ્યક્તિ અકસ્માતમાં, પાણીમાં ડૂબી જવાથી, સાપના ડંખથી, કોઈ રોગથી, ભૂખથી પીડાઈને અથવા હિંસક પ્રાણી દ્વારા અથવા આત્મહત્યા દ્વારા મૃત્યુ પામે છે, તો તે અકાળ મૃત્યુ છે. 

આવી સ્થિતિમાં, મૃતકની આત્મા તેનું નિર્ધારિત જીવનકાળ પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી આ દુનિયામાં ભટકતી રહે છે.

જીવનમાં થયેલી ભૂલોથી અકાળ મૃત્યુ

કેટલાક લોકો આત્મહત્યા કરીને અકાળે મૃત્યુ પામે છે, જ્યારે કેટલાક અકસ્માત વગેરેનો ભોગ બને છે. આ વિશે પ્રાચીન વેદ અને પુરાણોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે વ્યક્તિ 100 વર્ષ સુધી જીવી શકે છે. 

પરંતુ જેઓ નિંદાત્મક કાર્યો કરે છે તેઓ જલ્દી નાશ પામે છે. જીવનમાં થયેલી ઘણી મોટી ભૂલોને કારણે વ્યક્તિનું આયુષ્ય ઓછું થઈ જાય છે અને તે અકાળે મૃત્યુ પામે છે. આવા લોકોની આત્મા નિર્ધારિત સમય પહેલાં યમલોકમાં જાય છે.

આત્મહત્યા કરનારની આત્મા પૃથ્વી પર ભટકે છે

આ તમામ પ્રકારના અકાળ મૃત્યુ પૈકી, આત્મહત્યાને સૌથી જઘન્ય અને નિંદનીય કૃત્ય અથવા અકાળ મૃત્યુ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું છે. 

ગરુડપુરાણ અનુસાર આત્મહત્યા એ સૌથી ધિક્કારપાત્ર કાર્ય છે. જો અકાળ મૃત્યુ કુદરતી રીતે થાય છે, તો મૃતકની આત્માને ઓછામાં ઓછા 3 દિવસ અથવા વધુમાં વધુ 40 દિવસની અંદર બીજું શરીર મળે છે. 

પરંતુ આત્મહત્યા કરનારા લોકોની આત્મા પૃથ્વી પર ભટકતી રહે છે. તેમને ન તો સ્વર્ગ મળે છે ન નર્ક. તેઓ ભૂતના રૂપમાં કે અન્ય કોઈ રૂપમાં ભટકતા રહે છે. વ્યક્તિનું આયુષ્ય પૂર્ણ થયા પછી જ આત્માને મુક્તિ મળે છે.

આત્મહત્યા કરવી ભગવાન વિષ્ણુનું અપમાન છે

અકાળ મૃત્યુને લીધે થતી સજા વિશે વિચારતા પહેલા એ જાણવું જરૂરી છે કે ગરુડપુરાણમાં કયા મૃત્યુને અકાળ મૃત્યુ તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવ્યું છે. 

ગરુડપુરાણના વિહંગાવલોકન અધ્યાયમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે, જો કોઈ વ્યક્તિ ભૂખને કારણે, હિંસક પ્રાણી દ્વારા, ફાંસીથી, ઝેર પીવાથી, અગ્નિથી દાઝી જવાથી, પાણીમાં ડૂબી જવાથી, સાપના ડંખથી, કોઈ અકસ્માતથી અથવા મૃત્યુને કારણે મૃત્યુ પામે છે. 

જો તે થાય તો તે અકાળે મૃત્યુ પામે છે. આ તમામ મૃત્યુ પૈકી, ગરુડપુરાણમાં આત્મહત્યાને સૌથી ઘૃણાસ્પદ અને નિંદનીય અકાળ મૃત્યુ તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. ભગવાન વિષ્ણુએ આત્મહત્યાને ભગવાનના અપમાન સાથે સરખાવી છે.

ગરુડપુરાણમાં અકાળ મૃત્યુની સજા શું છે ?

જે લોકો કુદરતી રીતે મૃત્યુ પામે છે, તેમની આત્મા ત્રણ, દસ, તેર અથવા 40 દિવસમાં બીજું શરીર લે છે. પરંતુ આત્મહત્યાનો ગુનો કરનારાઓની આત્મા ભગવાન દ્વારા તેનો સમયગાળો નક્કી ન થાય ત્યાં સુધી ભટકતો રહે છે. 

આવા આત્માને ન તો સ્વર્ગ મળે છે ન નરક. તેનો આત્મા આ લોક અને પરલોકની વચ્ચે ભટકતો રહે છે. આ એક પ્રકારની સજા છે.

અકાળ મૃત્યુના કિસ્સામાં, પિતૃશ્રાદ્ધ ક્યારે કરવું જોઈએ.

શાસ્ત્રો અનુસાર જેમના સ્વજનોનું અકાળે અવસાન થયું હોય તેઓ ચતુર્દશીના દિવસે શ્રાદ્ધ કરે તો તેમના પિતૃઓ પ્રસન્ન થાય છે અને જેમને પોતાના સ્વજનોની મૃત્યુ તિથિ યાદ ન હોય તેઓ અમાવસ્યાના દિવસે શ્રાદ્ધ કરવાથી પ્રસન્ન થાય છે. 

ચતુર્દશીનું શ્રાદ્ધ 1 ઓક્ટોબરે કરવામાં આવશે. જેમાં અગ્નિ, પાણી, સર્પદંશ કે અન્ય કોઈ અકસ્માતના કારણે અકાળે મૃત્યુ ઉપરાંત નિઃસંતાન અને બેચલર લોકો માટે શ્રાદ્ધ કરવામાં આવશે.

આ દિવસે બ્રાહ્મણને ભોજન આપવા ઉપરાંત સન્યાસી અથવા મહાત્માને ભોજન કરાવવાની પરંપરા છે. 

આ દિવસે પિંડદાન ખાસ કરીને તીર્થ સ્થાનો પર કરવું જોઈએ. શ્રાદ્ધ કરવાથી પિતૃઓ પ્રસન્ન થાય છે અને તેઓ શ્રાદ્ધ કરનાર વ્યક્તિને સમૃદ્ધિ, સ્વાસ્થ્ય અને સંતાન પણ પ્રદાન કરે છે. 

જે લોકો તેમના પૂર્વજોની મૃત્યુ તિથિ યાદ નથી રાખતા તેઓ અમાવસ્યાના દિવસે પિંડદાન અને તેમના પૂર્વજોને જળ અર્પણ કરીને શ્રાદ્ધ કરી શકે છે.

પરિવારમાં અકાળે મૃત્યુ થયું હોય તો પેઢીઓ પરેશાન થશે

ગરુડપુરાણમાં ભગવાન વિષ્ણુ અને તેમના વાહન ગરુડ વચ્ચેનો દિવ્ય સંવાદ છે. પક્ષીઓના રાજા ગરુડે ભગવાન વિષ્ણુને તે બધા પ્રશ્નો પૂછ્યા છે જે મનુષ્યના કલ્યાણમાં મદદ કરી શકે છે. 

ગરુડપુરાણમાં જીવનના જન્મ અને મૃત્યુનું અપરિવર્તનશીલ સત્ય સમજાવવામાં આવ્યું છે. આ પુરાણમાં નરકની યાતનાઓ અને તેમાંથી કેવી રીતે બચવું તેની પણ વાત કરવામાં આવી છે. 

જો પરિવારમાં કોઈનું અકાળે અવસાન થયું હોય તો તેની શાંતિ પૂજા કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. જો આમ ન કરવામાં આવે તો પરિવારની ઘણી પેઢીઓ પરેશાન થાય છે.

અવિવાહિત પૂર્વજોને તર્પણ કેવી રીતે અર્પણ કરવું

ઘણા ઘરોમાં એવું જોવા મળે છે કે કોઈનું અચાનક મૃત્યુ થાય છે અથવા કોઈનું બહુ નાની ઉંમરે મૃત્યુ થઈ જાય છે. 

તેમનું તર્પણ યોગ્ય રીતે કરવામાં આવતું નથી. આવી સ્થિતિમાં તે ઘરમાં કોઈને કોઈ પ્રકારની પરેશાની કે સમસ્યા રહે છે. પરિવારમાં ઘણી અણધારી સમસ્યાઓ અને સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત સમસ્યાઓ જોવા મળે છે. 

આવા ઘરોમાં પિતૃદોષ પ્રવર્તે છે અને આ ઘરોમાં તેમને સંબંધો તૂટતા કે આર્થિક નુકસાન જોવા મળે છે. ક્રોધિત પિતૃઓની આ અશુભતાથી મુક્તિ મેળવવા માટે પિતૃ પક્ષ શ્રેષ્ઠ સમય માનવામાં આવે છે.

જો તમારા પરિવારના કોઈ સભ્યનું અકાળે અથવા અચાનક મૃત્યુ થયું હોય. અથવા તમે થોડા દિવસો પછી જાણી શકો છો કે મૃત્યુ ક્યાં થયું છે અથવા મૃત્યુ કેવી રીતે થયું છે અથવા ક્યારેક હત્યાઓ થાય છે, જે પછીથી પ્રકાશમાં આવે છે. 

તો આવી સ્થિતિમાં આવા પૂર્વજો માટે દાન કરવું જોઈએ, પછી ભલે તેમની ઉંમર ગમે તેટલી હોય. પિતૃપક્ષમાં, ચતુર્દશી તિથિ પર, અકાળે મૃત્યુ પામેલા લોકોને અર્પણ કરવું જોઈએ. તે તમને અચાનક આવતા અવરોધોથી દૂર રાખે છે. 

આવા આત્માઓ પણ આ સમય દરમિયાન આવે છે, જેઓ આપણી પાસેથી આદરની અપેક્ષા રાખે છે, તેથી તેમને પણ તર્પણ અને દાન આપવું જોઈએ. 

જો આવા કોઈ પૂર્વજ હોય, જેની તારીખ યાદ ન હોય, તો સર્વપિત્રી અમાવસ્યાના દિવસે, તમે આવા બધા વિસરાયેલા પૂર્વજોને તર્પણ અર્પણ કરી શકો છો.

અકાળ મૃત્યુ પામેલા લોકોનો મોક્ષ કેવી રીતે આપવો

ગુરુડ પુરાણ અનુસાર, જ્યારે અકાળ મૃત્યુને કારણે આત્માને મોક્ષ મળતો નથી, ત્યારે તે ભૂત સ્વરૂપ ધારણ કરીને નશ્વર જગતમાં ભટકે છે. 

આ માટે ગરુડપુરાણમાં નારાયણબલિની પૂજા કરવાની જોગવાઈ છે. અકાળ મૃત્યુ પછી, નારાયણબલિની એકમાત્ર એવી પૂજા છે જે વિધિ પ્રમાણે કરી શકાય છે અને આત્માને મોક્ષ મળે છે. 

તે જ સમયે તે કર્મના બંધનમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે. અકાળ મૃત્યુના કિસ્સામાં, જ્યાં સુધી આત્માને શાંતિ ન મળે અથવા તેના માટે યોગ્ય સંસ્કાર અને અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં ન આવે, તો તે તેના સંબંધીઓ પાસેથી તેના માટે યોગ્ય વિધિ કરીને તેને મુક્ત કરવાની અપેક્ષા રાખે છે, તેથી આ પૂજા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે.

ઉચ્ચ શિક્ષિત બ્રાહ્મણો દ્વારા પૂજા કરવામાં આવે છે

આ પૂજામાં ત્રણેય દેવો બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ માટે એક-એક પિંડ બનાવવામાં આવે છે. આ પૂજા 5 ઉચ્ચ શિક્ષિત બ્રાહ્મણો દ્વારા કરવામાં આવે છે. પૂજામાં પિંડ દાન સહિતની ધાર્મિક વિધિઓ આત્માના મોક્ષ માટે અપનાવવામાં આવે છે. 

આ પૂજા કરવાથી અકાળે મૃત્યુ પામેલી આત્માને મોક્ષ મળે છે અને પરિવારના સભ્યો પિતૃઓના રૂપમાં આશીર્વાદ આપે છે. પૂર્વજોના રૂપમાં તેઓ તે ઘરને કાયમ માટે સમૃદ્ધિ આપે છે. 

અકાળે મૃત્યુના કિસ્સામાં જે વ્યક્તિ પોતાના પરિવારના સભ્યો માટે આ પૂજા કરે છે તેને પિતૃ દોષનો સામનો કરવો પડતો નથી. ગરુડપુરાણ અનુસાર, નારાયણ બલિની પૂજામાં ભગવાન નારાયણને આત્માના મોક્ષ માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે અને તેના કર્મોના પ્રાયશ્ચિત માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે.

નારાયણ બલી પૂજા ક્યાં કરવી ?

આ નારાયણ બલી પૂજા ક્યાં કરી શકાય તે જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે. ગરુડપુરાણ અનુસાર, પવિત્ર તીર્થસ્થાન, મંદિર અથવા પવિત્ર જળ અને નર્મદા અથવા ગંગા ઘાટની નજીક પૂજા કરવી ખૂબ જ ફળદાયી માનવામાં આવે છે. આ પૂજા પિતૃ પક્ષ અથવા કોઈપણ મોટી અમાવસ્યાના દિવસે જ કરવી જોઈએ.

અકાળ મૃત્યા પામેલાઓ માટે અન્ય ઉપાયો

- વૃદ્ધાશ્રમ, રક્તપિત્ત ગૃહો, બાળ ગૃહોમાં અન્નનું દાન કરો.

- સાત ભિખારીઓને સાત-સાત સિક્કા દાન કરો.

- પિતૃ સ્થાન પર સફેદ ફૂલ અર્પણ કરો અને બે અગરબત્તીઓ પ્રગટાવો.

- વૃદ્ધ પુરુષ કે સ્ત્રીને કપડાંની જોડી આપો, જોડી સફેદ રંગની હોવી જોઈએ.