વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં કોલેરાના કેસો ચિંતાનો વિષય બની ગયા છે. તેનાથી સંક્રમિત અને મૃત્યુ પામનારા લોકોની સંખ્યા પણ સતત વધી રહી છે.
આ આંકડાઓ ડરામણા છે કારણ કે આ રોગે 19મી અને 20મી સદીમાં સમગ્ર વિશ્વમાં તબાહી મચાવી હતી. તે દિવસોમાં, ભારતના ગામડાઓ કોલેરા દ્વારા નાશ પામ્યા હતા.
19મી સદીની શરૂઆતમાં ભારતના બંગાળમાં શરૂ થયેલો આ રોગ 20મી સદીના મધ્યમાં ફેલાવા લાગ્યો અને આખી દુનિયાને પોતાની કાબૂમાં લઈ લીધી. વર્ષ 1961 સુધી, તેનાથી કુલ 6 રોગચાળા થયા,
જેમાં લાખો લોકોએ જીવ ગુમાવ્યા. આ પછી, સાતમી મહામારી 1961માં દક્ષિણ એશિયાથી શરૂ થઈ, 1971માં આફ્રિકા અને 1991માં અમેરિકા પહોંચી.
વર્ષ 2024માં પણ કોલેરાના આંકડાનો ગ્રાફ વધી રહ્યો છે. આ ભારત માટે વધુ ચિંતાનો વિષય હોઈ શકે છે, કારણ કે અહીં સ્વચ્છતા અને હાઈજિન હજુ પણ એક મોટી સમસ્યા છે અને તે કોલેરા ફેલાવવાનું મુખ્ય કારણ પણ બની શકે છે.
ચોમાસું પૂરું થવા જઈ રહ્યું છે, પરંતુ દેશના ઘણા વિસ્તારો હજુ પણ પૂર અને પાણી ભરાઈ જવા સામે સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે.
આવી સ્થિતિમાં, નદીઓ અને તળાવોના કિનારે વસેલા શહેરો અને ગામડાઓમાં કોલેરા એક મોટો ખતરો બની શકે છે.
તેથી જ આજે ' તબિયતપાણી'માં આપણે કોલેરાની વાત કરીશું. તમે એ પણ જાણી શકશો કે-
તેના તાજેતરના આંકડા શા માટે ડરાવે છે ?
આપણે કોલેરાનાં લક્ષણો કેવી રીતે ઓળખી શકીએ ?
તેની સારવાર અને નિવારણ માટેના પગલાં શું છે ?
કોલેરા શું છે ?
કોલેરા એ વિબ્રિઓ કોલેરા (Vibrio Cholerae) નામના બેક્ટેરિયાથી થતો ચેપી રોગ છે. આ બેક્ટેરિયા દૂષિત પાણી, ખોરાક અથવા અન્ય કોઈપણ માધ્યમથી ફેલાઈ શકે છે.
કોલેરાથી પીડિત મોટાભાગના લોકોમાં બહુ ઓછા અથવા કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી. જો કે, કેટલાક લોકો ગંભીર ઝાડા અને ડિહાઇડ્રેશનન અનુભવી શકે છે.
આવા તમામ ગંભીર કિસ્સાઓમાં તાત્કાલિક સારવારની જરૂર હોય છે. જો સારવારમાં થોડા કલાકો પણ વિલંબ થાય છે, તો તે દર્દીના મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે.
જો કોઈ વ્યક્તિ સંપૂર્ણપણે સ્વસ્થ હોય તો પણ ગંભીર કોલેરા થોડા કલાકોમાં મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે.
WHO ના આંકડા શું કહે છે ?
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર, વર્ષ 2022માં લગભગ 2.5 લાખ લોકો કોલેરાથી સંક્રમિત થયા હતા, જ્યારે લગભગ 2.5 હજાર લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા.
વર્ષ 2021ની સરખામણીમાં આ આંકડા બમણા છે.
આ પછી, વર્ષ 2023 માં, ચેપના કેસ વધીને 5 લાખ 30 હજારથી વધુ થઈ ગયા, જ્યારે 4 હજારથી વધુ લોકોના મોત થયા.
આમાં વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશનનું માનવું છે કે વાસ્તવિક આંકડા નોંધાયેલા કેસ કરતા ઘણા વધારે હોઈ શકે છે.
તેમનો અંદાજ છે કે કોલેરાને કારણે વર્ષે લગભગ 1 લાખ લોકો મૃત્યુ પામે છે. ચિંતાનો વિષય એ છે કે દર વર્ષે ગ્રાફ વધી રહ્યો છે.
કોલેરાના લક્ષણો શું છે ?
સામાન્ય રીતે, કોલેરા બેક્ટેરિયાથી સંક્રમિત હોવા છતાં, લોકો તેના વિશે જાણતા નથી. આનું કારણ એ છે કે મોટાભાગના લોકોને કોઈ લક્ષણો દેખાતા નથી.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન અનુસાર, જે લોકોમાં આ રોગના લક્ષણો જોવા મળે છે તેઓમાં સામાન્ય રીતે ચેપના 12 કલાકથી 5 દિવસ પછી લક્ષણો વધતા જાય છે.
આ સમય દરમિયાન, આ લોકો દ્વારા અન્ય લોકોને પણ ચેપ લાગી શકે છે. તેના લક્ષણો શું છે, નીચેના ગ્રાફિકમાં જુઓ.
કોલેરા 10% લોકો માટે જીવલેણ બની શકે છે
કોલેરાને કારણે ઝાડા-ઊલટીની સમસ્યા શરૂ થાય છે. જેના કારણે શરીરમાં આ મહત્વપૂર્ણ ચીજોની ઊણપ થઈ શકે છે.
ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સ પ્રવાહી એટલે કે શરીરનું પાણી (માનવ શરીરમાં 60% પાણી હોય છે)
સોડિયમ પોટેશિયમ
આ બાબત ગંભીર આરોગ્યની સ્થિતિ તરફ દોરી શકે છે, જે મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે. સેન્ટર્સ ફોર ડિસીઝ કંટ્રોલ એન્ડ પ્રિવેન્શન (CDC) અનુસાર, કોલેરાના તમામ ચેપગ્રસ્ત કેસોમાં 10% ગંભીર લક્ષણોનો અનુભવ કરી શકે છે.
કોલેરા માટે કેવી રીતે પરીક્ષણ કરવામાં આવે છે ?
કોલેરા અને સામાન્ય ઝાડા વચ્ચે બેક્ટેરિયલ તફાવત છે.
કોલેરાના દર્દીના શરીરમાં એક બેક્ટેરિયા હોય છે, જેનું વૈજ્ઞાનિક નામ Vibrio Cholerae છે.
તેની હાજરી શોધવા માટે સ્ટૂલ ટેસ્ટ કરવામાં આવે છે.
સ્ટૂલમાં V. બેક્ટેરિયાની હાજરી માઇક્રોસ્કોપ દ્વારા તપાસવામાં આવે છે.
જે સ્થળોએ કોલેરા સૌથી વધુ પ્રચલિત છે ત્યાં ડોક્ટરો 'ડીપસ્ટિક' સાધનનો ઉપયોગ કરે છે.
આ સાધનની મદદથી તરત જ સ્ટૂલ ટેસ્ટ કરીને બેક્ટેરિયા શોધી શકાય છે.
કોલેરાની સારવાર શું છે ?
જો ચેપના લક્ષણો દેખાય, તો તાત્કાલિક સારવાર જરૂરી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે ડિહાઇડ્રેશનને અટકાવવું અને શરીરમાં પાણીની અછત પૂરી કરવી. તેથી ડોકટરો આ માટે નીચેની પદ્ધતિઓ અપનાવે છે:
સૌ પ્રથમ, ઓરલ રીહાઇડ્રેશન મીઠું પાણીમાં મિશ્રિત કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે ડોકટરો આ માટે ORS સોલ્યુશન લેવાની ભલામણ કરે છે.
ગંભીર ડિહાઇડ્રેશનના કિસ્સામાં, રિહાઇડ્રેશન માટે ટીપાં પણ આપી શકાય છે.
ચેપનું કારણ બનેલા બેક્ટેરિયાને દૂર કરવા માટે એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવે છે.
ઝિંકની ઉણપને દૂર કરવા માટે સપ્લીમેન્ટ્સ આપવામાં આવે છે.
આ સારવારો શરીરમાં પ્રવાહીની માત્રામાં વધારો કરે છે અને ઇલેક્ટ્રોલાઇટ્સની ઉણપને પૂરી કરી આપે છે. આ ઝાડા અને ઉલ્ટીના દરને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે.
કોલેરાથી બચવાના ઉપાયો શું છે ?
કોઈપણ રોગને થતો અટકાવવો એ ઇલાજ કરતાં વધુ સારું છે. ખાસ કરીને એવા રોગોમાં જ્યાં મૃત્યુનું જોખમ વધુ હોય છે, નિવારણ એ શ્રેષ્ઠ ઉપાય છે.
કોલેરાથી બચવા માટે, સૌથી અગત્યની બાબત એ છે કે સમયાંતરે હાથ ધોવા. આ માટે સાબુ અથવા હેન્ડવોશનો ઉપયોગ કરો.
જો તમે એવી જગ્યાએ છો જ્યાં સાબુ અને પાણી ઉપલબ્ધ નથી, તો તમે આલ્કોહોલ આધારિત સેનિટાઈઝરનો ઉપયોગ કરી શકો છો.